Artrose is geen slijtage, dus er is iets aan te doen!
Artrose is anno nu een van de meest voorkomende chronische aandoeningen. Er zijn maarliefst 1.5 miljoen mensen met artrose in Nederland (Artrose, z.d.). Met de toename van de levensverwachting (Pereira et al., 2014) en de toename in mensen met overgewicht, zal het aantal personen wie hier mee te maken krijgen naar verwachting alleen maar oplopen. Artrose is een van de belangrijkste redenen van verminderd functioneren en kan een negatieve invloed hebben op het fysieke en mentale welzijn van mensen. Tijd om wat meer te vertellen over artrose, wat is artrose precies, wat kan je er zelf aan doen en waar kunnen wij als fysiotherapeuten je bij helpen?
Wat is artrose
Gewrichten bestaan uit meerdere botten welke normaliter goed op elkaar aansluiten. Naast de botten bevatten gewrichten kraakbeen, wat er voor zorgt dat bewegingen in deze gewrichten soepel kunnen verlopen. Bij artrose gaat de kwaliteit van dit kraakbeen achteruit. Het kan wat dunner, zachter en brokkeliger worden. Doordat de kwaliteit van het kraakbeen achteruit gaat, kan het zijn dat het bot direct onder het kraakbeen uiteindelijk ook wat aangetast wordt. Het is mogelijk dat er zichtbare en voelbare knobbels komen aan de rand van je gewricht, daarbij kan het gewricht ook (licht) ontstoken raken.
Klachten
- Pijn; het kraakbeen zelf bevat geen zenuwen, hierdoor kan je geen pijn hebben aan kraakbeen, door bijvoorbeeld eventuele bijkomende ontsteking(en) en/of veranderingen aan de zenuwen rondom het gewricht, kan je wel pijn ervaren
- Stijfheid; Typische stijfheid als gevolg van artrose is startstijfheid: als het gewricht een (korte) periode in rust is geweest, en daarna weer bewogen wordt, kan er enkele minuten stijfheid ervaren worden. Ditzelfde kan gemerkt worden in de ochtend, ochtendstijfheid genoemd, dit verdwijnt dan meestal binnen 30 minuten
- Bewegingsbeperking in het gewricht: door veranderingen in het gewricht kan het zijn dat je het gewricht niet meer volledig kan bewegen, je kan bijvoorbeeld de knie niet meer helemaal strekken en/of buigen
- De vorm en stand van je gewricht is anders: de knie kan bijvoorbeeld meer naar binnen of buiten gaan staan en/of er kan wat extra botvorming komen (osteofyten)
- Spierzwakte van de bovenbeenspieren en verminderde conditie
- Specifiek voor heupartrose: pijn in de lies, lage rug en voor/zijkant van de heup gevoeld worden
Risicofactoren
Bij een select groep patiënten is te achterhalen wat de oorzaak is van artrose, bijvoorbeeld na een ongeval met gewrichtsbeschadiging of een aangeboren afwijking, echter is de oorzaak vaak onbekend en is het meer een samenkomen van verschillende factoren. Een aantal van deze factoren;
- Erfelijke aanleg kan een rol spelen
- Artrose komt 2 tot 3 keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen
- Hogere leeftijd (al kan artrose tevens op jongere leeftijd voorkomen)
- Overgewicht (hierdoor worden je gewrichten namelijk extra belast, daarnaast maakt vetweefsel stoffen aan die de ontsteking en pijn kunnen verergeren, mogelijk zorgen die stofjes ook voor versnelling van de afbraak van het kraakbeen)
- Blessures; een vroeger opgelopen blessure of beschadiging in of rond een gewricht kan zorgen voor een vergrote kans op artrose in dit gewricht
- Zware belasting op de gewrichten (langdurig zwaar lichamelijk werk, te zwaar sporten)
- Aangeboren afwijkingen van je gewricht, bijvoorbeeld heupdysplasie
(Vormen van Reuma – Artrose, z.d.)
Behandelmogelijkheden
- Zorgen voor een gezonde leefstijl, zoals voldoende lichaamsbeweging en (afvallen tot) een gezond gewicht (Fernandes et al., 2013), hiervoor kan je een zorgverlener vragen voor ondersteuning (diëtist, fysio- of oefentherapeut)
- Een zorgverlener (zoals een fysiotherapeut) kan je tevens voorzien van voorlichting en adviezen met betrekking tot kennis over artrose, zelfmanagement en bijvoorbeeld de juiste balans in belasting en belastbaarheid (Fernandes et al., 2013)
- Oefentherapie; gericht op kracht van de spieren rondom het gewricht, verbeteren van de conditie en oefenen voor de uitvoering van activiteiten waar problemen mee ervaren worden. Een fysiotherapeut kan je hierin begeleiden/sturen
- Pijnmedicatie
Als conservatieve behandeling niet genoeg effect heeft, kan gekozen worden voor een gewrichtsvervangende operatie. Indien deze gepland staat, kan een fysiotherapeut tijdens een pre-operatieve screening informatie verstrekken over het revalidatietraject, bijvoorbeeld alvast het kruklopen doornemen, transfers in huis (zoals traplopen) met de cliënt doornemen en bijvoorbeeld alvast oefeningen meegeven. Direct na de operatie krijgt de cliënt mogelijk al vanuit het ziekenhuis oefeningen en adviezen mee, direct na thuiskomst kan het fysiotherapeutische revalidatie traject worden opgestart. Wij komen hiervoor in de meeste gevallen de eerste periode bij de cliënt aan huis.
Weetjes en misverstanden
- Zoals de titel al aangeeft; artrose is niet hetzelfde als ‘slijtage’. Slijtage is een natuurlijk verouderingsproces wat voorkomt door veelvuldig gebruik van bijvoorbeeld een gewricht. Artrose hoeft niet te ontstaan door veelvuldig gebruik, er spelen allerlei (waartussen ook nog onbekende) factoren een rol bij het ontstaan van artrose, oefentherapie kan heel vaak zorgen voor verbetering van kwaliteit van leven (bijv door pijnafname, betere functionaliteit)
- Als je 1 kilo lichaamsgewicht verliest, scheelt dit ongeveer 4 kilo druk op je knie, dus elke kilo telt!
- Artrose is niet hetzelfde als osteoporose (botontkalking), bij artrose is namelijk het kraakbeen aangedaan, terwijl osteoporose met ontkalking van je botten te maken heeft
- Het kan zijn dat bij artrose je gewrichten een krakend geluid (crepiteren) maken tijdens het bewegen. Het kraken zelf is niet schadelijk, gezonde gewrichten maken ook wel eens spontaan krakende of knakkende geluiden bij beweging, terwijl dit niets met artrose te maken heeft.
- Oefentherapie kan zelfs in een vergevorderd stadium ervoor zorgen dat een gewrichtsvervangende operatie (nieuwe knie/heup/schouder) uitgesteld kan worden
- Artrose. (z.d.). Volksgezondheid En Zorg. Geraadpleegd op 11 mei 2022, van https://www.vzinfo.nl/artrose
- Bijlsma, J. W., Berenbaum, F., & Lafeber, F. P. (2011). Osteoarthritis: an update with relevance for clinical practice. The Lancet, 377(9783), 2115–2126. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(11)60243-2
- Fernandes, L., Hagen, K. B., Bijlsma, J. W. J., Andreassen, O., Christensen, P., Conaghan, P. G., Doherty, M., Geenen, R., Hammond, A., Kjeken, I., Lohmander, L. S., Lund, H., Mallen, C. D., Nava, T., Oliver, S., Pavelka, K., Pitsillidou, I., Da Silva, J. A., De la Torre, J., Vliet Vlieland, T. P. M. (2013). EULAR recommendations for the non-pharmacological core management of hip and knee osteoarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases, 72(7), 1125–1135. https://doi.org/10.1136/annrheumdis-2012-202745
- KNGF-richtlijn Artrose Heup-Knie (2016). Geraadpleegd op 12 mei 2022, van www.kngfrichtlijnen.nl
- Pereira, D., Ramos, E., & Branco, J. (2014). Osteoarthritis. Acta Médica Portuguesa, 28(1), 99. https://doi.org/10.20344/amp.5477
- Reyes, C., Leyland, K. M., Peat, G., Cooper, C., Arden, N. K., & Prieto-Alhambra, D. (2016). Association Between Overweight and Obesity and Risk of Clinically Diagnosed Knee, Hip, and Hand Osteoarthritis: A Population-Based Cohort Study. Arthritis & Rheumatology, 68(8), 1869–1875. https://doi.org/10.1002/art.39707
- Vina, E. R., & Kwoh, C. K. (2018). Epidemiology of osteoarthritis: literature update. Current Opinion in Rheumatology, 30(2), 160–167. https://doi.org/10.1097/bor.0000000000000479
- Vormen van Reuma – Artrose. (z.d.). Reuma Nederland. Geraadpleegd op 12 mei 2022, van https://reumanederland.nl/reuma/vormen-van-reuma/artrose/